Explained: ವಿಶೇಷ ವಿವಾಹ ಕಾಯ್ದೆಯಡಿ ಮದುವೆಯಾದ ನಟಿ ಸ್ವರಾ ಭಾಸ್ಕರ್; ಏನಿದು ಕಾಯ್ದೆ? ಮಾನದಂಡಗಳೇನು?

ಸದ್ದಿಲ್ಲದೇ ನಟಿ ಸ್ವರಾ ಭಾಸ್ಕರ್​ (Swara Bhasker) ಹಸೆಮಣೆ ಏರಿದ್ದು, ಸಮಾಜವಾದಿ ಪಕ್ಷದಲ್ಲಿ ಗುರುತಿಸಿಕೊಂಡಿರುವ ಫಹಾದ್​ ಅಹ್ಮದ್​ ಜೊತೆ ಮದುವೆಯಾಗಿದ್ದಾರೆ. ರಿಜಿಸ್ಟರ್​ ಮ್ಯಾರೇಜ್​ (Register Marriage) ಮಾಡಿಕೊಳ್ಳುವ ಮೂಲಕ ವೈವಾಹಿಕ ಜೀವನಕ್ಕೆ ಕಾಲಿಟ್ಟಿರುವ ದಂಪತಿಗಳ ಮದುವೆ ಫೋಟೋ ಈಗ ಎಲ್ಲೆಡೆ ವೈರಲ್‌ ಆಗಿದೆ. ಅಂತರ್ಧರ್ಮೀಯ ವಿವಾಗವಾದ್ದರಿಂದ ಇವರು ವಿಶೇಷ ವಿವಾಹ ಕಾಯಿದೆ, 1954 ರ ಅಡಿ ಮದುವೆಯಾಗಿದ್ದಾರೆ. ಮದುವೆ ಬಗ್ಗೆ ಪೋಸ್ಟ್‌ ಮಾಡಿದ ಸ್ವರಾ ಖುದ್ದು ಈ ಬಗ್ಗೆ ಹೇಳಿದ್ದಾರೆ. ಜನವರಿ 6, 2023 ರಂದು ವಿಶೇಷ ವಿವಾಹ ಕಾಯ್ದೆಯಡಿಯಲ್ಲಿ ತಮ್ಮ ವಿವಾಹವನ್ನು (Special Marriage Act) ನ್ಯಾಯಾಲಯದಲ್ಲಿ ನೋಂದಾಯಿಸಿಕೊಂಡಿದ್ದಾರೆ ಎಂದು ತಿಳಿಸಿದ್ದಾರೆ.

ತನ್ನ ಮದುವೆ ವಿಚಾರವನ್ನು ಘೋಷಿಸಿದ ನಟಿ, ಮದುವೆಗೆ ಧಾರ್ಮಿಕ ಕಾನೂನುಗಳಿಗೆ ಪರ್ಯಾಯ ಮಾರ್ಗವನ್ನು ಒದಗಿಸುವ ಈ ಶಾಸನವನ್ನು ಶ್ಲಾಘಿಸಿದ್ದಾರೆ.

ಹಾಗಾದರೆ ನಾವಿಲ್ಲಿ ವಿಶೇಷ ವಿವಾಹ ಕಾಯಿದೆ ಎಂದರೇನು ಮತ್ತು ಇದು ಹೇಗೆ ಕೆಲಸ ಮಾಡುತ್ತದೆ? ಮಾನದಂಡಗಳೇನು? ಎಂಬುದನ್ನು ನೋಡೋಣ.

ವಿಶೇಷ ವಿವಾಹ ಕಾಯ್ದೆ ಎಂದರೇನು?

1954 ರ ವಿಶೇಷ ವಿವಾಹ ಕಾಯಿದೆ (SMA) ಅನ್ನು ಅಕ್ಟೋಬರ್ 9, 1954 ರಂದು ಸಂಸತ್ತು ಅಂಗೀಕರಿಸಿತು. ಇದು ನಾಗರಿಕ ವಿವಾಹವನ್ನು ನಿಯಂತ್ರಿಸುತ್ತದೆ, ಅಲ್ಲಿ ಧರ್ಮಕ್ಕಿಂತ ಹೆಚ್ಚಾಗಿ ಮದುವೆಯನ್ನು ಅನುಮೋದಿಸುತ್ತದೆ. ಮದುವೆ, ವಿಚ್ಛೇದನ, ದತ್ತು ಮುಂತಾದ ವೈಯಕ್ತಿಕ ಕಾನೂನಿನ ಸಮಸ್ಯೆಗಳು ಕ್ರೋಡೀಕರಿಸಿದ ಧಾರ್ಮಿಕ ಕಾನೂನುಗಳಿಂದ ನಿಯಂತ್ರಿಸಲ್ಪಡುತ್ತವೆ.

ಸ್ವರಾ ಭಾಸ್ಕರ್​

ಸಾಮಾನ್ಯವಾಗಿ “ಕೋರ್ಟು ವಿವಾಹ” ಎಂದು ಕರೆಯಲ್ಪಡುವ ನಾಗರಿಕ ವಿವಾಹಗಳು ದಂಪತಿಗಳ ಧರ್ಮವನ್ನು ಪರಿಗಣಿಸುವುದಿಲ್ಲ. ಹೀಗಾಗಿ ವಿವಾಹವು “ವಿಶೇಷ ವಿವಾಹ ಕಾಯ್ದೆ” ಅಡಿ ಜರುಗುತ್ತದೆ.ಈ ಕಾನೂನಿನ ಅಡಿಯಲ್ಲಿ ವಿವಾಹವಾಗಲು ಜೋಡಿಗಳು ವಿಧಿಬದ್ಧವಾಗಿ ವಿವಾಹವಾಗಲು ಅರ್ಹರೇ ಎಂದು ತಿಳಿದುಕೊಳ್ಳಬೇಕು. ಉದಾಹರಣೆಗೆ, ವಿವಾಹವಾಗಲು ನೀವು ನಿರ್ದಿಷ್ಟ ವಯೋಮಾನದವಾಗಿರತಕ್ಕದ್ದು ಹಾಗೂ ಜೀವಂತವಿರುವ ಮತ್ತು ನೀವು ವಿಚ್ಛೇದನ ನೀಡದಿರುವ ಪತಿ/ಪತ್ನಿಯನ್ನು ನೀವು ಹೊಂದಿರಬಾರದು.

ಮುಖ್ಯವಾಗಿ ವಿಶೇಷ ವಿವಾಹ ಕಾಯ್ದೆ ಅಂತರ-ನಂಬಿಕೆ ಅಥವಾ ಅಂತರ-ಜಾತಿ ದಂಪತಿಗಳ ನಡುವೆ ತಮ್ಮ ಧಾರ್ಮಿಕ ಗುರುತನ್ನು ಬಿಟ್ಟುಕೊಡದೆ ಅಥವಾ ಮತಾಂತರಗೊಳ್ಳದೇ ವಿವಾಹವನ್ನು ಸಕ್ರಿಯಗೊಳಿಸುತ್ತದೆ.

ವಿಶೇಷ ವಿವಾಹ ಕಾಯಿದೆಯಡಿ ಯಾರನ್ನು ಮದುವೆಯಾಗಬಹುದು?

ಕಾಯಿದೆಯ ಅನ್ವಯವು ಭಾರತದಾದ್ಯಂತ ಹಿಂದೂಗಳು, ಮುಸ್ಲಿಮರು, ಸಿಖ್ಖರು, ಕ್ರಿಶ್ಚಿಯನ್ನರು, ಸಿಖ್ಖರು, ಜೈನರು ಮತ್ತು ಬೌದ್ಧರು ಸೇರಿದಂತೆ ಎಲ್ಲಾ ಧರ್ಮಗಳ ಜನರಿಗೆ ಅನ್ವಯಿಸುತ್ತದೆ. ಈ ಅಧಿನಿಯಮವು ಭಾರತದ ಇಡೀ ಪ್ರದೇಶಕ್ಕೆ (ಜಮ್ಮು ಮತ್ತು ಕಾಶ್ಮೀರದ ರಾಜ್ಯವನ್ನು ಹೊರತುಪಡಿಸಿ) ಅನ್ವಯಿಸುತ್ತದೆ ಮತ್ತು ವಿದೇಶದಲ್ಲಿ ವಾಸಿಸುತ್ತಿರುವ ಭಾರತೀಯರು ಇಬ್ಬರು ಸಂಗಾತಿಗಳಿಗೆ ಹಾಗೂ ವಿದೇಶದಲ್ಲಿ ವಾಸಿಸುವ ಭಾರತೀಯ ರಾಷ್ಟ್ರೀಯತೆ ಹೊಂದಿದವರಿಗೂ ಅನ್ವಯಿಸುತ್ತದೆ.

ಕಾಯಿದೆಯ ಮದುವೆಯ ವಯೋಮಿತಿ

ಇನ್ನೂ ಈ ಕಾಯಿದೆ ಅಡಿಯಲ್ಲಿ ಮದುವೆಯಾಗಲು ಕನಿಷ್ಠ ವಯಸ್ಸು ಪುರುಷರಿಗೆ 21 ವರ್ಷಗಳು ಮತ್ತು ಮಹಿಳೆಯರಿಗೆ 18 ವರ್ಷಗಳು ಆಗಿರುತ್ತದೆ. ಈ ಅಧಿ ನಿಯಮದಡಿಯಲ್ಲಿ ಮದುವೆಯಾದ ವ್ಯಕ್ತಿಯ ಆಸ್ತಿಯ ಅಥವಾ ಈ ಕಾಯಿದೆಯಡಿಯಲ್ಲಿ ನೋಂದಾಯಿಸಲಾದ ಸಂಪ್ರದಾಯವಾದಿ ಮದುವೆಗೆ ಉತ್ತರಾಧಿಕಾರ ಮತ್ತು ಅವರ ಮಕ್ಕಳನ್ನು ಭಾರತೀಯ ಉತ್ತರಾಧಿಕಾರ ಕಾಯಿದೆ ನಿರ್ವಹಿಸುತ್ತದೆ. ಮದುವೆಗೆ ಪಕ್ಷಗಳು ಹಿಂದೂ, ಬೌದ್ಧ, ಸಿಖ್ ಅಥವಾ ಜೈನ ಧರ್ಮವಾಗಿದ್ದರೆ, ಅವರ ಆಸ್ತಿಗೆ ಅನುಕ್ರಮವಾಗಿ ಹಿಂದೂ ಉತ್ತರಾಧಿಕಾರ ಕಾಯಿದೆ ನಡೆಯುತ್ತದೆ.

ನಾಗರಿಕ ವಿವಾಹದ ವಿಧಾನ ಏನು?

ಕಾಯಿದೆಯ ಸೆಕ್ಷನ್ 5 ರ ಪ್ರಕಾರ, ಮದುವೆಗೆ ಕಕ್ಷಿದಾರರು ಲಿಖಿತವಾಗಿ, ಜಿಲ್ಲೆಯ ಮದುವೆ ಅಧಿಕಾರಿಗೆ ನೋಟಿಸ್ ನೀಡಬೇಕಾಗುತ್ತದೆ. ವಿವಾಹಕ್ಕೂ ಮುನ್ನ ದಂಪತಿಗಳು ಮತ್ತು ಇತರೆ ಮೂವರು ಸಾಕ್ಷಿಯಾಗಿ ಮದುವೆ ಅಧಿಕಾರಿಯ ಮುಂದೆ ಘೋಷಣೆಯ ನಮೂನೆಗೆ ಸಹಿ ಹಾಕಬೇಕಾಗುತ್ತದೆ. ಘೋಷಣೆಯನ್ನು ಅಂಗೀಕರಿಸಿದ ನಂತರ "ಮದುವೆಯ ಪ್ರಮಾಣಪತ್ರ" ನೀಡಲಾಗುವುದು, ಇದು ಮೂಲಭೂತವಾಗಿ ಮದುವೆಯ ಪುರಾವೆ ಅಥವಾ "ಈ ಕಾಯಿದೆಯಡಿಯಲ್ಲಿ ಮದುವೆಯನ್ನು ನೆರವೇರಿಸಲಾಗಿದೆ ಮತ್ತು ಸಾಕ್ಷಿಗಳ ಸಹಿಯನ್ನು ಗೌರವಿಸುವ ಎಲ್ಲಾ ಔಪಚಾರಿಕತೆಗಳು" ಎಂಬುದಕ್ಕೆ ನಿರ್ಣಾಯಕ ಪುರಾವೆಯಾಗಿರುತ್ತದೆ.

ನೋಟಿಸ್ ಅವಧಿ ಎಂದರೇನು?

ಸೆಕ್ಷನ್ 6 ರ ಪ್ರಕಾರ, ಪಕ್ಷಗಳು ನೀಡಿದ ನೋಟೀಸ್‌ನ ನಿಜವಾದ ನಕಲನ್ನು "ಮದುವೆ ನೋಟಿಸ್ ಬುಕ್" ಅಡಿಯಲ್ಲಿ ಇರಿಸಲಾಗುತ್ತದೆ. ಸೂಚನೆಯನ್ನು ಸ್ವೀಕರಿಸಿದ ನಂತರ, ಮದುವೆಯ ಅಧಿಕಾರಿಯು 30 ದಿನಗಳಲ್ಲಿ ಮದುವೆಗೆ ಯಾವುದೇ ಆಕ್ಷೇಪಣೆಗಳನ್ನು ಆಹ್ವಾನಿಸಲು ತಮ್ಮ ಕಚೇರಿಯಲ್ಲಿ ಅದನ್ನು ಪ್ರಕಟಿಸಬೇಕು.

ಸೆಕ್ಷನ್ 7 “ಮದುವೆಗೆ ಆಕ್ಷೇಪಣೆ”ಗೆ ಸಂಬಂಧಿಸಿದೆ. ಯಾವುದೇ ವ್ಯಕ್ತಿಗೆ “ನೋಟಿಸ್ ಪ್ರಕಟಣೆಯ ದಿನಾಂಕದಿಂದ ಮೂವತ್ತು ದಿನಗಳ ಮುಕ್ತಾಯದ ಮೊದಲು” ಸೆಕ್ಷನ್ 4 ರಲ್ಲಿ ನಿರ್ದಿಷ್ಟಪಡಿಸಿದ ಒಂದು ಅಥವಾ ಹೆಚ್ಚಿನ ಷರತ್ತುಗಳನ್ನು ಉಲ್ಲಂಘಿಸುತ್ತದೆ ಎಂಬ ಕಾರಣಕ್ಕಾಗಿ ಮದುವೆಗೆ ಆಕ್ಷೇಪಿಸಲು ಅವಕಾಶ ನೀಡುತ್ತದೆ.

ಈ ನಿಬಂಧನೆಗಳಿಗೆ ಸಂಬಂಧಿಸಿದಂತೆ ಸಾಕಷ್ಟು ಟೀಕೆ, ವಿರೋಧಗಳು ಇವೆ. ಏಕೆಂದರೆ ಅವುಗಳು ಸಾಮಾನ್ಯವಾಗಿ ಮದುವೆಗೆ ಒಪ್ಪಿಗೆ ನೀಡುವ ದಂಪತಿಗಳಿಗೆ ಇದು ಒಂದು ರೀತಿಯ ಕಿರುಕುಳ ನೀಡುತ್ತವೆ ಎನ್ನಲಾಗಿದೆ. 2009 ರಲ್ಲಿ, ದೆಹಲಿ ಹೈಕೋರ್ಟ್, ಗೌಪ್ಯತೆಯ ಹಕ್ಕನ್ನು ಒತ್ತಿಹೇಳಿದ್ದು, SMA ಅಡಿಯಲ್ಲಿ ಉದ್ದೇಶಿತ ಮದುವೆಯ ಸೂಚನೆಯನ್ನು ಅವರ ವಿಳಾಸಗಳನ್ನು ಪರಿಶೀಲಿಸಲು ಸಂಬಂಧಪಟ್ಟ ನ್ಯಾಯವ್ಯಾಪ್ತಿಯ ಪೊಲೀಸ್ ಠಾಣೆಯ ಮೂಲಕ ಎರಡೂ ಪಕ್ಷಗಳ ನಿವಾಸದ ವಿಳಾಸಗಳಿಗೆ ಪೋಸ್ಟ್ ಮಾಡುವ ವಿಧಾನವನ್ನು ರದ್ದುಗೊಳಿಸಿತು.
“ಇಬ್ಬರು ವಯಸ್ಕರು ವೈವಾಹಿಕ ಯೋಜನೆಗಳನ್ನು ಅನಧಿಕೃತವಾಗಿ ಬಹಿರಂಗಪಡಿಸುವುದು, ಕೆಲವು ಸಂದರ್ಭಗಳಲ್ಲಿ, ಮದುವೆಗೆ ಅಪಾಯವನ್ನುಂಟುಮಾಡಬಹುದು. ಕೆಲವು ಸಂದರ್ಭಗಳಲ್ಲಿ, ಪೋಷಕರ ಹಸ್ತಕ್ಷೇಪದಿಂದಾಗಿ ತೊಂದರೆಯಾಗಬಹುದು” ಎಂದು ನ್ಯಾಯಾಲಯ ಹೇಳಿದೆ.

ತೀರಾ ಇತ್ತೀಚೆಗೆ, ನೋಟಿಸ್ ಅವಧಿಯ ಈ ಅಗತ್ಯವನ್ನು ಸಹ ಪ್ರಶ್ನಿಸಲಾಗಿದೆ. ಜನವರಿ 2021 ರಲ್ಲಿ, ಅಲಹಾಬಾದ್ ಹೈಕೋರ್ಟ್ ವಿಶೇಷ ವಿವಾಹ ಕಾಯಿದೆ, 1954 ರ ಅಡಿಯಲ್ಲಿ ತಮ್ಮ ವಿವಾಹವನ್ನು ಶಾಸ್ತ್ರೋಕ್ತವಾಗಿ ಆಚರಿಸಲು ಬಯಸುವ ದಂಪತಿಗಳು ತಮ್ಮ ಮದುವೆಯಾಗುವ ಉದ್ದೇಶದ ಕಡ್ಡಾಯ 30-ದಿನದ ಸೂಚನೆಯನ್ನು ಪ್ರಕಟಿಸದಿರಲು ಆಯ್ಕೆ ಮಾಡಬಹುದು ಎಂದು ತೀರ್ಪು ನೀಡಿದೆ.