Explained: ಭಾರತಕ್ಕೆ ಚಿಂತೆ ತಂದೊಡ್ಡಿದೆ ಹದಗೆಟ್ಟಿರುವ ಪಾಕಿಸ್ತಾನದ ಆರ್ಥಿಕತೆ!

ಪಾಕ್(Pakistan)‌ ಆರ್ಥಿಕವಾಗಿ ತೀರಾ ಕಂಗೆಟ್ಟಿದೆ. ಸಾಲದ(Debt) ಸುಳಿಯಲ್ಲಿ ಸಿಲುಕಿರುವ ದೇಶವು ಆರ್ಥಿಕ ಬಿಕ್ಕಟ್ಟಿನಿಂದ ಬಳಲುತ್ತಿದೆ. ಶ್ರೀಲಂಕಾದ ಆರ್ಥಿಕ ಪರಿಸ್ಥಿತಿ(Economic Situation) ಹಾಗೂ ರಾಜಕೀಯ(Political Crisis) ಬಿಕ್ಕಟ್ಟಿನ ಅದೇ ಪರಿಸ್ಥಿತಿ ಇದೀಗ ಪಾಕಿಸ್ತಾನಕ್ಕೆ ಬಂದೊದಗಿದೆ ಎಂಬ ಮಾತು ನಿಜವಾಗಿದೆ.

 ರೂಪಾಯಿ ಕುಸಿತ ಹಾಗೂ ಇಂಧನ ಬೆಲೆ ಏರಿಕೆ

ರೂಪಾಯಿ ಕುಸಿತ ಹಾಗೂ ಇಂಧನ ಬೆಲೆ ಏರಿಕೆಯೊಂದಿಗೆ ಪಾಕ್‌ನ ನಾಗರಿಕರ ಮೂಲಭೂತ ಅಗತ್ಯಗಳನ್ನು ಪೂರೈಸಲು ದೇಶವು ಶ್ರಮಿಸುತ್ತಿದ್ದು ನಾಗರಿಕರ ಅಸಮಾಧಾನಕ್ಕೆ ಕಾರಣವಾಗಿದೆ. ಇಂತಹ ದುಸ್ಥಿತಿ ಬರಲು ಕಾರಣವಾದರೂ ಏನು? ಹಾಗೂ ಪಾಕ್ ಈ ಸಮಸ್ಯೆಗಳಿಂದ ಹೊರಬರಲು ಯೋಜಿಸಿರುವ ಉಪಾಯಗಳಾದರೂ ಯಾವುದು ಎಂಬುದನ್ನು ಇಂದಿನ ಲೇಖನದಲ್ಲಿ ಅರಿತುಕೊಳ್ಳೋಣ.

ಆರ್ಥಿಕ ಬೆಳವಣಿಗೆ ಅಸ್ಥಿರ ಹಾಗೂ ನಿಧಾನ

ಪಾಕ್‌ನ ಆರ್ಥಿಕತೆ ದೀರ್ಘಕಾಲದಿಂದ ಅಸ್ಥಿರವಾಗಿದೆ. ಇದೀಗ ತೀವ್ರ ಕುಸಿತದ ಅಂಚಿನಲ್ಲಿದೆ ಎಂಬುದೇ ವಿಪರ್ಯಾಸವಾಗಿದೆ. ಕಳೆದ ಎರಡು ದಶಕಗಳಲ್ಲಿ ಪಾಕ್ ಬಡತನದ ಸಮಸ್ಯೆಗಳನ್ನು ನಿವಾರಿಸಿದ್ದರೂ ಮಾನವ ಅಭಿವೃದ್ಧಿ ಫಲಿತಾಂಶಗಳನ್ನು ಸಾಧಿಸುವಲ್ಲಿ ಹಿಂದುಳಿದಿದೆ.

ಇದರೊಂದಿಗೆ ಆರ್ಥಿಕ ಬೆಳವಣಿಗೆ ಅಸ್ಥಿರ ಹಾಗೂ ನಿಧಾನವಾಗಿದೆ ಎಂದು ವಿಶ್ವ ಬ್ಯಾಂಕ್ ಕಳೆದ ವರ್ಷ ಬಿಡುಗಡೆ ಮಾಡಿರುವ ವರದಿಯಲ್ಲಿ ತಿಳಿಸಿದೆ. ದೇಶದ ಆರ್ಥಿಕತೆಯು ಹಲವಾರು ಕಾರಣಗಳಿಂದ ಅಪಾಯಕಾರಿ ಮಟ್ಟಕ್ಕೆ ತಳ್ಳಲ್ಪಟ್ಟಿದೆ

ಸಾಲ:

ವಿಶ್ವ ಬ್ಯಾಂಕ್‌ನ ಪ್ರಕಾರ, ಪಾಕಿಸ್ತಾನದ ಒಟ್ಟು ಸಾಲದ ಷೇರುಗಳು 2020 ರ ಅಂತ್ಯದ ವೇಳೆಗೆ $115.695 ರಿಂದ 2021 ರ ಅಂತ್ಯದ ವೇಳೆಗೆ $130.433 ಶತಕೋಟಿಗೆ ಏರಿದೆ ಎಂದಾಗಿದೆ. ದೇಶದ ಸಾಲವು ಸೆಪ್ಟೆಂಬರ್ 2022 ರಲ್ಲಿ $ 126.9 ಶತಕೋಟಿ ತಲುಪಿದೆ ಎಂದು CEIC ಡೇಟಾ ಬಹಿರಂಗಪಡಿಸಿದೆ.

ಇದನ್ನೂ ಓದಿ: Supreme Court: ಹೆಣ್ಮಕ್ಕಳಿಗೆ ಗುಡ್ ನ್ಯೂಸ್- ಪಿತ್ರಾರ್ಜಿತ ಆಸ್ತಿಗೆ ಸಂಬಂಧಿಸಿದಂತೆ ಮಹತ್ವದ ತೀರ್ಪು ಕೊಟ್ಟ ಸುಪ್ರೀಂ

ಇದೀಗ, ಪಾಕಿಸ್ತಾನದ ಸಾಲ-ಜಿಡಿಪಿ ಅನುಪಾತವು 70% ದಷ್ಟು ಅಪಾಯದ ವಲಯದಲ್ಲಿದೆ ಮತ್ತು ಈ ವರ್ಷ ಸರ್ಕಾರದ ಆದಾಯದ 40-50% ಬಡ್ಡಿ ಪಾವತಿಗೆ ಮೀಸಲಿಡಲಾಗಿದೆ ಎಂದು ರಾಯಿಟರ್ಸ್ ವರದಿ ಮಾಡಿದೆ. ಪಾಕಿಸ್ತಾನದ $27 ಶತಕೋಟಿ ದ್ವಿಪಕ್ಷೀಯ ಸಾಲದಲ್ಲಿ, ಸುಮಾರು $23 ಶತಕೋಟಿ ಚೀನಾದ ಸಾಲವಾಗಿದೆ ಎಂದು ಮಿಂಟ್ ವರದಿ ಮಾಡಿದೆ.

ಪಾಕ್‌ನ ಹಣದುಬ್ಬರ 48 ವರ್ಷಗಳ ಗರಿಷ್ಠ ಮಟ್ಟಕ್ಕೆ ಏರಿಕೆಯಾಗಿದೆ

ಸರಕಾರವು ನಗದು ಕೊರತೆಯ ಕಾರಣದಿಂದ ಆಮದುಗಳನ್ನು ಮೊಟಕುಗೊಳಿಸಿದ ನಂತರ ಆಹಾರ ಪದಾರ್ಥಗಳು, ಕಚ್ಚಾ ವಸ್ತುಗಳು ಮತ್ತು ಉಪಕರಣಗಳ ಸಾವಿರಾರು ಕಂಟೇನರ್‌ಗಳು ಬಂದರುಗಳಲ್ಲಿ ಸಿಲುಕಿಕೊಂಡಿರುವುದರಿಂದ ಜನವರಿಯಲ್ಲಿ ದೇಶದಲ್ಲಿ ಹಣದುಬ್ಬರವು 48 ವರ್ಷಗಳ ಅವಧಿಯಲ್ಲಿ ಗರಿಷ್ಠ ಮಟ್ಟದಲ್ಲಿತ್ತು ಎಂದು ಬ್ಲೂಮ್‌ಬರ್ಗ್ ವರದಿ ಮಾಡಿದೆ.

ಹೆಚ್ಚಿನ ಹಣದುಬ್ಬರವು ದೇಶದ ಕರೆನ್ಸಿಯ ಮೌಲ್ಯದ ಮೇಲೆ ಖಿನ್ನತೆಯ ಪರಿಣಾಮವನ್ನು ಬೀರುತ್ತದೆ. ಏಕೆಂದರೆ ಹೆಚ್ಚಿದ ಹಣದುಬ್ಬರವು ಕರೆನ್ಸಿಯ ಕೊಳ್ಳುವ ಶಕ್ತಿಯನ್ನು ಕಡಿಮೆ ಮಾಡುತ್ತದೆ. ಇದು ಇತರ ಕರೆನ್ಸಿಗಳ ವಿರುದ್ಧ ಪಾಕಿಸ್ತಾನಿ ರೂಪಾಯಿಯನ್ನು ದುರ್ಬಲಗೊಳಿಸುತ್ತದೆ. ಇದು ಕಳವಳಕಾರಿಯಾದ ಅಂಶವಾಗಿದೆ ಎಂಬುದು ಆರ್ಥಿಕ ತಜ್ಞರ ಅಭಿಪ್ರಾಯವಾಗಿದೆ.

ಪಾಕಿಸ್ತಾನಿ ರೂಪಾಯಿ ಕುಸಿತ

ದೇಶದ ಸೆಂಟ್ರಲ್ ಬ್ಯಾಂಕ್ ಪ್ರಕಾರ, ಜನವರಿ 26 ರಂದು ಪಾಕಿಸ್ತಾನಿ ರೂಪಾಯಿ ಡಾಲರ್ ವಿರುದ್ಧ ಶೇಕಡಾ 9.6 ರಷ್ಟು ಕುಸಿಯಿತು. ಇದು ಎರಡು ದಶಕಗಳಲ್ಲಿ ಅತಿದೊಡ್ಡ ಏಕದಿನ ಕುಸಿತವಾಗಿದೆ ಎರಡು ದಶಕಗಳಲ್ಲಿ ಅತಿದೊಡ್ಡ ಏಕದಿನ ಕುಸಿತವಾಗಿದೆ ಎಂದು ವಿಶ್ಲೇಷಕರು ಉಲ್ಲೇಖಿಸಿದ್ದಾರೆ ಎಂದು ರಾಯಿಟರ್ಸ್ ವರದಿ ಮಾಡಿದೆ.

ಕಳೆದ ವಾರ, ಪಾಕಿಸ್ತಾನವು ರೂಪಾಯಿಯ ಮೇಲಿನ ಕೃತಕ ಮಿತಿಯನ್ನು ತೆಗೆದುಹಾಕಿತು, ಇದರ ಪರಿಣಾಮವಾಗಿ ಕಳೆದ ಮೂರು ವಹಿವಾಟು ಅವಧಿಗಳಲ್ಲಿ ಇಂಟರ್‌ಬ್ಯಾಂಕ್ ವಹಿವಾಟಿನಲ್ಲಿ 14.73 ಶೇಕಡಾವನ್ನು ಕಳೆದುಕೊಂಡಿತು.

ಹೊಸ ಕನಿಷ್ಠ ಮಟ್ಟಕ್ಕೆ ವಿದೇಶಿ ವಿನಿಮಯ ಮೀಸಲು:

ಈ ವರ್ಷದ ಜನವರಿಯಲ್ಲಿ, ಪಾಕಿಸ್ತಾನದ ವಿದೇಶಿ ವಿನಿಮಯ ಮೀಸಲು $ 4.3 ಶತಕೋಟಿಗೆ ಇಳಿದಿದೆ, ಇದು 2014 ರಿಂದ ಕಡಿಮೆಯಾಗಿದೆ ಎಂದು ಅಲ್ಜಜೀರಾ ವರದಿ ಹೇಳಿದೆ. ಸ್ಟೇಟ್ ಬ್ಯಾಂಕ್ ಆಫ್ ಪಾಕಿಸ್ತಾನ್ (SBP) ದೇಶದ ಕೆಲವು ಬಾಹ್ಯ ಸಾಲ ಪಾವತಿಗಳನ್ನು ಪಾವತಿಸಿದ ನಂತರ ಇದನ್ನು ಘೋಷಿಸಿದೆ ಎಂದು ವರದಿ ಮಾಡಿದೆ.

ವಾಣಿಜ್ಯ ಬ್ಯಾಂಕ್‌ಗಳು 5.8 ಶತಕೋಟಿ ಡಾಲರ್‌ಗಳನ್ನು ಹೊಂದಿದ್ದು, ಸುಮಾರು $10.1 ಶತಕೋಟಿ ಮೊತ್ತವನ್ನು ಹೊಂದಿದೆ ಎಂದು SBP ಬಹಿರಂಗಪಡಿಸಿದೆ ಎಂದು ವರದಿ ತಿಳಿಸಿದೆ. ಇದಲ್ಲದೆ, ಜನವರಿ 20, 2023 ರ ಹೊತ್ತಿಗೆ ದೇಶವು ಹೊಂದಿರುವ ಒಟ್ಟು ಲಿಕ್ವಿಡ್ ವಿದೇಶಿ ಮೀಸಲು $ 9.45 ಶತಕೋಟಿಯಷ್ಟಿದೆ ಎಂದು SBP ತನ್ನ ವರದಿಯಲ್ಲಿ ತಿಳಿಸಿದೆ.

ರಾಜಕೀಯ ಬಿಕ್ಕಟ್ಟುಗಳು

ನಿರಂತರ ರಾಜಕೀಯ ಗೊಂದಲಗಳು ಸಂಬಂಧ ಮತ್ತು ಸಮಯೋಚಿತ ನೀತಿ ಪ್ರತಿಕ್ರಿಯೆಯನ್ನು ದುರ್ಬಲಗೊಳಿಸಬಹುದು ಎಂದು ಉಲ್ಲೇಖಿಸಲಾಗಿದೆ. ಪಾಕ್‌ನ ಯಾವ ಪ್ರಧಾನಿಯು ಐದು ವರ್ಷಗಳ ಅಧಿಕಾರಾವಧಿಯನ್ನು ಪೂರ್ಣಗೊಳಿಸಿಲ್ಲ ಎಂಬುದು ಇಲ್ಲಿ ಇನ್ನೊಂದು ಗಮನಾರ್ಹವಾದ ಅಂಶವಾಗಿದೆ.

2022 ರಲ್ಲಿ ಇಮ್ರಾನ್ ಖಾನ್ ಅವರನ್ನು ಪದಚ್ಯುತಗೊಳಿಸಿದ ನಂತರ ಶೆಹಬಾಜ್ ಷರೀಫ್ ಅಧಿಕಾರ ವಹಿಸಿಕೊಂಡರು. ಷರೀಫ್ ಸರಕಾರವನ್ನು ಉರುಳಿಸಲು ಹಲವಾರು ಪ್ರಯತ್ನಗಳು ನಡೆಯುತ್ತಿವೆ.

ಇಮ್ರಾನ್ ಖಾನ್ ಪ್ರಧಾನಿಯಾಗಿರದಿದ್ದರೂ ಬಹಳ ಜನಪ್ರಿಯ ವ್ಯಕ್ತಿಯಾಗಿದ್ದಾರೆ, ಈ ಅಂಶವು ಪಾಕ್ ಸೇನೆಯಲ್ಲಿ ವಿಭಜನೆಯ ಊಹಾಪೋಹಗಳನ್ನು ಸೃಷ್ಟಿಸಿದೆ.

ರಾಜಕೀಯ ಗೊಂದಲಗಳು ಪಾಕ್‌ನ ಭವಿಷ್ಯಕ್ಕೂ ಸವಾಲನ್ನುಂಟು ಮಾಡಿದೆ. ಪ್ರಸ್ತುತ ಸರ್ಕಾರದ ಅಧಿಕಾರಾವಧಿಯು ಆಗಸ್ಟ್‌ನಲ್ಲಿ ಕೊನೆಗೊಳ್ಳಲಿದೆ, ಮುಕ್ತ ಮತ್ತು ನ್ಯಾಯಸಮ್ಮತ ಚುನಾವಣೆಗಳನ್ನು ಖಚಿತಪಡಿಸಿಕೊಳ್ಳಲು ವಿಶೇಷ ಉಸ್ತುವಾರಿ ಸರ್ಕಾರವು 90 ದಿನಗಳವರೆಗೆ ಅಧಿಕಾರ ವಹಿಸಿಕೊಳ್ಳಲು ಅನುವು ಮಾಡಿಕೊಡುತ್ತದೆ.

IMF (ಅಂತರರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಹಣಕಾಸು ನಿಧಿ) ಒಪ್ಪಂದಕ್ಕೆ ಸಹಿ ಹಾಕಲು ಉಸ್ತುವಾರಿ ಸರಕಾರವು ಅಧಿಕಾರ ಹೊಂದಿಲ್ಲ, ಯಾವುದೇ IMF ಬೇಡಿಕೆಗಳನ್ನು ಒಪ್ಪಲು ಸರ್ಕಾರ ಮತ್ತು ವಿರೋಧ ಪಕ್ಷವು ಜಂಟಿಯಾಗಿ ಕಾರ್ಯನಿರ್ವಹಿಸಲು ಸಹಕರಿಸಬಹುದೇ ಎಂಬ ಪ್ರಶ್ನೆಯನ್ನು ಹುಟ್ಟುಹಾಕುತ್ತದೆ ಎಂದು ರಾಯಿಟರ್ಸ್ ವರದಿ ಮಾಡಿದೆ.

ಶಕ್ತಿ ಮತ್ತು ಇಂಧನದ ಗಮನಾರ್ಹ ಕೊರತೆ:

ಹೆಚ್ಚು ಆಮದು ಅವಲಂಬಿತ ದೇಶವಾಗಿರುವ ಪಾಕಿಸ್ತಾನವು ಇಂಧನಕ್ಕೆ ಸಂಬಂಧಿಸಿದಂತೆ ಜಾಗತಿಕ ತೈಲ ಹಾಗೂ ಅನಿಲ ಬೆಲೆಗಳ ಹೆಚ್ಚಳವನ್ನು ತೀವ್ರವಾಗಿ ದುರ್ಬಲಗೊಳಿಸುತ್ತದೆ ಎಂದು ಸಂಶೋಧನೆ ಮತ್ತು ನೀತಿ ಎಂಗೇಜ್‌ಮೆಂಟ್‌ನ ಪ್ರೊಫೆಸರ್ ಮತ್ತು ಅಸೋಸಿಯೇಟ್ ಡೀನ್ ಜಾನ್ ಸಿಯೋರ್ಸಿಯಾರಿ ತಿಳಿಸಿದ್ದಾರೆ.

ಪಾಕ್ ಸಾಕಷ್ಟು ವಿದ್ಯುತ್ ಸಾಮರ್ಥ್ಯವನ್ನು ಹೊಂದಿದ್ದರೂ ತೈಲ ಮತ್ತು ಅನಿಲ-ಚಾಲಿತ ಸ್ಥಾವರಗಳನ್ನು ನಡೆಸಲು ಸಂಪನ್ಮೂಲಗಳ ಕೊರತೆಯಿದೆ ಹಾಗೂ ಸಂಪನ್ಮೂಲಗಳು ಸಾಲದ ಸುಳಿಯಲ್ಲಿ ಸಿಲುಕಿಕೊಂಡಿವೆ.

ಇದನ್ನೂ ಓದಿ: Amrit Udyan: ಈಗ 'ಅಮೃತ್ ಉದ್ಯಾನ್​' ನೋಡೋದು ಇನ್ನೂ ಸುಲಭ- ಕುಳಿತಲ್ಲೇ ಟಿಕೆಟ್ ಬುಕ್ ಮಾಡಿ

ಹೀಗಾಗಿ ಮೂಲಸೌಕರ್ಯ ಮತ್ತು ವಿದ್ಯುತ್ ಸಂಪನ್ಮೂಲಗಳಲ್ಲಿ ಹೂಡಿಕೆ ಮಾಡುವುದು ಕಷ್ಟದ ಮಾತಾಗಿದೆ ಐಎಎನ್‌ಎಸ್ ವರದಿ ತಿಳಿಸಿದೆ. ಆರ್ಥಿಕ ಬಿಕ್ಕಟ್ಟು ಹಾಗೂ ಇಂಧನ ಸಂರಕ್ಷಣೆ ಉದ್ದೇಶಗಳಿಗಾಗಿ ದೇಶದ ಶಾಪಿಂಗ್ ಮಾಲ್‌ಗಳು ಹಾಗೂ ಮಾರುಕಟ್ಟೆಗಳನ್ನು ರಾತ್ರಿ 8.30 ರೊಳಗೆ ಮುಚ್ಚಲಾಗುತ್ತಿದೆ ಎಂದು ವರದಿ ತಿಳಿಸಿದೆ.

ದೇಶವು ಕೋವಿಡ್-19 ರ ನಂತರ ಆರ್ಥಿಕ ಚೇತರಿಕೆಯನ್ನು ಪಡೆದುಕೊಳ್ಳಲು ಹೆಣಗಾಡುತ್ತಿದೆ. ವಿದ್ಯುತ್ ಕಡಿತ ಮತ್ತು ದುಬಾರಿ ವಿದ್ಯುತ್, ದೇಶೀಯ ಕೈಗಾರಿಕಾ ಉತ್ಪಾದನೆ ಮತ್ತು ರಫ್ತು ಮಾರುಕಟ್ಟೆಗಳಲ್ಲಿನ ಸ್ಪರ್ಧಾತ್ಮಕತೆಯಿಂದಾಗಿ ಆರ್ಥಿಕ ಸ್ಥಿರತೆ ಕಷ್ಟವಾಗಿದೆ ಎಂದು ಬಿಸಿನೆಸ್ ಸ್ಟ್ಯಾಂಡರ್ಡ್ ವರದಿ ಮಾಡಿದೆ.

ಕೆಲವು ವಿದ್ಯುತ್ ಮೂಲಸೌಕರ್ಯಗಳನ್ನು ಚೀನಾ ಪಾಕಿಸ್ತಾನ ಆರ್ಥಿಕ ಕಾರಿಡಾರ್ (CPED) ಭಾಗವಾಗಿ ನಿರ್ಮಿಸಲಾಗಿದೆ. ಈ ಮೂಲಸೌಕರ್ಯಗಳು ಪಾಕ್‌ನ ಸಾಲಗಳನ್ನು ಇನ್ನಷ್ಟು ಹೆಚ್ಚಿಸಿದೆ, ಏಕೆಂದರೆ ಇವುಗಳ ನಿರ್ವಹಣೆ ದೇಶಕ್ಕೆ ಸಾಧ್ಯವಿಲ್ಲದ ಮಾತಾಗಿದೆ ಎಂಬುದಾಗಿ ವರದಿ ತಿಳಿಸಿದೆ.

ವಿನಾಶಕಾರಿ ಪ್ರವಾಹಗಳು

ಆರ್ಥಿಕ ವರ್ಷ 23 ರಲ್ಲಿ ಪಾಕ್‌ನ ಆರ್ಥಿಕತೆಯು ಕೋವಿಡ್-19 ಪರಿಣಾಮಗಳಿಂದ ಚೇತರಿಕೆಯನ್ನು ಪಡೆದುಕೊಂಡರೂ ಮಿತಿಮೀರಿದ ಹೊಂದಾಣಿಕೆಗಳಿಗೆ ಒಳಗಾಗಿತ್ತು ಎಂದು ವಿಶ್ವಬ್ಯಾಂಕ್ ತಿಳಿಸಿದೆ.

ಪ್ರವಾಹಗಳಿಂದಾಗಿ ಪಾಕ್ ಇನ್ನಷ್ಟು ಕಂಗೆಟ್ಟಿತು ಹಾಗೂ ಅಗತ್ಯವಿರುವ ಆರ್ಥಿಕ ಹೊಂದಾಣಿಕೆಯನ್ನು ಕಂಗೆಡಿಸಿರಬಹುದು ಎಂಬುದಾಗಿ ವಿಶ್ವ ಬ್ಯಾಂಕ್ ಅಂದಾಜಿಸಿದೆ. ಅದಾಗ್ಯೂ 2023 ರ ವರ್ಷದಲ್ಲಿ ಪಾಕ್ ಆರ್ಥಿಕ ಬೆಳವಣಿಗೆಯಲ್ಲಿ 2% ಪ್ರಗತಿಯನ್ನು ಮಾತ್ರ ತಲುಪುತ್ತದೆ ಎಂದು ವಿಶ್ವ ಬ್ಯಾಂಕ್ ತಿಳಿಸಿದೆ.

ಭಾರತದೊಂದಿಗೆ ಪಾಕಿಸ್ತಾನದ ಉದ್ವಿಗ್ನ ಸಂಬಂಧಗಳು:

ಭಾರತ ಮತ್ತು ಪಾಕಿಸ್ತಾನದ ನಡುವಿನ ಒಟ್ಟು ದ್ವಿಪಕ್ಷೀಯ ವ್ಯಾಪಾರವು 2020-2021 ರಲ್ಲಿ $ 329 ಮಿಲಿಯನ್ ಆಗಿತ್ತು. ಈ ಪ್ರಮಾಣವು 2021-2022 ರಲ್ಲಿ $ 514 ಮಿಲಿಯನ್‌ಗೆ ಏರಿದೆ. ವಾಣಿಜ್ಯ ಸಚಿವಾಲಯ ಉಲ್ಲೇಖಿಸಿರುವಂತೆ ಭಾರತದ ರಫ್ತುಗಳು ಪಾಕ್‌ನ ಆಮದಿಗಿಂತ ಹೆಚ್ಚಿನ ಪ್ರಮಾಣದಲ್ಲಿವೆ ಎಂದಾಗಿದೆ.

ಪಾಕಿಸ್ತಾನದ ನಿಯಂತ್ರಣದಲ್ಲಿರುವ ಪ್ರದೇಶಗಳಲ್ಲಿ ಕಂಡುಬರುತ್ತಿರುವ ಭಯೋತ್ಪಾದನೆಯು ದ್ವಿಪಕ್ಷೀಯ ಸಂಬಂಧಗಳಲ್ಲಿ ಪ್ರಮುಖ ಸಮಸ್ಯೆಯಾಗಿ ಉಳಿದಿದೆ ಎಂಬುದು ವಾಣಿಜ್ಯ ಸಚಿವಾಲಯದ ಉಲ್ಲೇಖವಾಗಿದೆ.